نمادهای عروسکی یورو در طول تاریخ؛ شهر فرنگ
«آلبرت»، دوازدهمین نماد عروسکی رسمی در تاریخ جام ملتهای اروپا خواهد بود.
انتخاب نماد رسمی جام ملتهای اروپا برای بیان ویژگیهای این تورنمنت که بچه خرس عروسکی به نام «آلبرت» است، باعث شده نگاهی داشته باشیم به تاریخچه انتخاب نماد برای رقابتهای جام ملتهای اروپا در طول تاریخ؛ روندی که با انتخاب پینوکیو در ایتالیای 80 آغاز شد و تاکنون ادامه داشته است.
هرچند تاریخچه انتخاب نماد عروسکی برای مسابقات سطح اول ملی به جامجهانی 1966 و آن شیر معروف بازمیگردد، انتخاب نماد برای مسابقات جام ملتهای اروپا، از سال 1980 آغاز شد و این تورنمنت که از سال 1960 آغاز شده بود در 5 دوره نخستین نماد رسمی نداشت.
یادگار پدر ژپتو
بنابراین «پینوکیو» نخستین نماد عروسکی برای بیان این تورنمنت به میزبانی ایتالیا بود. پینوکیو در دهه 70 میلادی یکی از پر مخاطبترین شخصیتهای داستانی و نمایشی در جهان بود و پسرک چوبی با ویژگیهای منحصر به فردش که یک سده پیش از آن توسط کارلو لورنتزینی خلق شد، بهترین نماد برای انتخاب به عنوان نماد رسمی تورنمنت به میزبانی ایتالیا در سال 1980 به نظر میرسید.
پنو، خروسی با اقبال بلند
آن دوره، آلمان غربی جام قهرمانی را بالای سر برد و میزبانی سال 1984 توسط فرانسه، شاهد رونمایی از «پنو» بود؛ خروسی که پیراهن تیم ملی فوتبال فرانسه را بر تن داشت و با کفشهای ورزشی و توپ فوتبال در دست چپش، یکی از بهیاد ماندنیترین نمادهای تاریخ مسابقات است. نام پنو از گویش فرانسوی ضربه پنالتی اقتباس شد و در نهایت خروسها در بازیهای خانگیشان موفق به فتح عنوان قهرمانی شدند.
خرگوش ژرمن با نامی نه چندان آلمانی
«برنی» نماد رسمی مسابقات در سال 1988 به میزبانی آلمان غربی بود. خرگوشی که در کمال تعجب به عنوان نماد مسابقات انتخاب شد اما دلیل انتخاب نام به شرح «برنی»، اقتباس از شهر برن بود. جایی که آن روزها مقر اتحادیه فوتبال اروپا در آن قرار گرفته بود و سال 1954 تیم ملی فوتبال این کشور با غلبه معجزهوار بر مجارستان، جام جهانی فوتبال را بالای سر برد.
برنی با در اختیار داشتن مالکیت توپ و قصد برای شوتزنی، ۲ مچبند سفید رنگ در اختیار داشت و سر بندش هم به همان رنگ بود؛ هرچند بالای سر بردن جام قهرمانی سهم هلند شد و آلمانها در نیمهنهایی به دست لالههای نارنجی شکست را پذیرفتند.
نماد جدید؟ نه، لباس همان قبلی را عوض کنید!
سال 1992 به میزبانی سوئد، این مسابقات باز هم شاهد انتخاب خرگوش برای نماد رسمی مسابقات بود که این بار البته پیراهن زرد رنگ و شورت آبی به تن داشت و هم سربند و هم مچبندش به همان رنگ زرد بودند. نام این نماد، بدون هویتی خاص همان «خرگوش» انتخاب شد و سوئدیهای خسته به مینیمالترین شکل ممکن نماد از نماد رسمی مسابقات رونمایی کردند. اهدای جام در نهایت سهم دانمارک آن هم در یک اتفاق عجیب و تاریخی شد.
باز هم شیر انگلیسی اما نه چندان باصلابت
تورنمنتی که میزبانیاش در سال 1996 به انگلیس رسید، بدون شک نماد رسمیاش شیر بود؛ درست همانند جام جهانی 1966 که این حیوان به عنوان نماد رسمی مسابقات برای اولین بار در تاریخ انتخاب شد. انتخاب شیر توسط انگلیس، خرگوش ۲ دوره گذشته را به حاشیه راند و موجودی که اسمش «گُلایاث» بود، بدون هیچ طرح و نقش خاصی روی پیراهنش، رنگ لباس انگلیسها را به تن داشت و بهشیوهای خاص ایستاده بود. صدالبته هیبت این شیر، باعث توفیق «سهشیر» در مسابقات نشد و آنها از دور نیمهنهایی پا را فراتر نگذاشتند.
اسم رمز موفقیت برای یک نماد
«بنهلوکی»، نماد جالب توجه تورنمنت در سال 2000 بود. تورنمنتی که به میزبانی مشترک هلند و بلژیک برگزار شد و برای نخستین بار بیش از یک کشور برگزاری مسابقات را بر عهده گرفته بود. اتحاد هلند، بلژیک و لوکزامبورگ با استفاده از سرنام لاتین این کشورها باعث انتخاب نام «بنهلوکی» برای این نماد شد و Belgium, Netherlands, Luxembourg با سرنامهایشان، بنهلوکی را آفریدند.
نام این موجود، از طرف دیگر مخلوطی از واژگان Bene در زبانهای نئو لاتین به معنای «خوب» و Luck در زبان انگلیسی بهمعنای «شانس» بود تا انرژی مثبت را به تمامی کشورهای شرکت کننده در این تورنمنت تزریق کند. موهای این جانور به رنگ پرچم کشورهای هلند و بلژیک درآمده بود و هویت گروتسک این نماد با در اختیار داشتن شمایل شیطانی بر هیکل یک شیر به وجود آمد.
شمایلی که با توجه به استفاده از لقب «شیاطین سرخ» فوتبال اروپا برای بلژیک و نماد شیر برای تیم ملی فوتبال هلند بود هم وجهه خاصی به این نماد میداد. «بنهلوکی» یکی از هنرمندانهترین نمادهای تاریخ این مسابقات بود که برای نخستین دوره میزبانی مشترک و آغاز هزاره سوم بسیار قابل توجه به نظر میرسید.
کیناسِ شگفتانگیز
«کیناس» نام شگفتانگیزِ یک موجود شگفتانگیز بهعنوان نمادی برای جام شگفتیها بود؛ تورنمنتی که به میزبانی پرتغال در سال 2004 برگزار شد اما در نهایت یونان به خاصترین شکل ممکن جام قهرمانی را بالای سر برد و نقطه عطف تاریخچه این مسابقات بود. جایی که یک تیمِ معمولی تمام تیمها را کنار زد و با غلبه بر میزبان، جام قهرمانی را بالای سر برد. «کیناس»، نام پسرکی بود که گاهی روی دستانش قرار گرفته و درحال شوت کردن توپ است. انتخاب این نام با اقتباس از 5 سپر آبی رنگ (به عبارت دقیقتر Quinas) روی نماد ملی کشور پرتغال انجام شد و پیراهن تیم ملی را بر تنش میدید.
دو قلوهای افسانهای
تریکس و فلیکس، ۲ قلوهای افسانهای بودند که بهعنوان شمایل یورو 2008 به میزبانی مشترک اتریش و سوئیس انتخاب شدند. با شمایل پسر بچههایی از آلپ، یکی پیراهن هواداری از تیم ملی اتریش را بر تن داشت و دیگری پیراهن هواداری تیم ملی سوئیس که اگرچه هیچکدام از نمادهای فوتبال از جمله توپ یا کفش ورزشی و… در این نمادها به چشم نمیآمد اما بهخوبی شمایل ۲ هوادار فوتبال درحال تشویق تیم محبوبشان را به تصویر میکشیدند.
«اسلاوک» و «اسلاوکو» ۲ نماد مشابه برای تورنمنت 2012 به میزبانی مشترک لهستان و اوکراین بودند که موهای جالبتوجه با داستانی تاریخی برای انتخاب این سبک مو، آنها را تبدیل به دیگر دوقلوی افسانهای در تاریخ مسابقات میکرد.
ابر قهرمانی برای اهدای جام به پرتغال
میزبانی فرانسه از یورو 2016 سرانجام به میزبانی مشترک کشورها پایان داده بود و این بار دیگر نماد خروس برای مسابقات انتخاب نشد. ویکتورِ شگفتانگیز با شمایل انسانی، نماد یورو 2016 بود که در نهایت فرانسه بازی فینال را به پرتغال واگذار کرد و سلسائوی اروپا نخستین جام معتبر ملیاش را بالای سر برد. این نماد قابلیت فرا انسانی برای پرواز بر فراز استادیومهای میزبان مسابقات را داشت و بر پیراهنش که شنلی همچون شنل ابرقهرمانیهای جهان مارول هم به خود میدید، عدد 16 را نمایش میداد.
فریاستایلیستِ بازیگوش، سفیر 12 کشور
پیش از انتخاب «آلبرت» برای نماد مسابقات یورو 2024، «اسکیلزی» بهعنوان نماد رسمی مسابقات یورو 2020 بود که صدالبته به میزبانی 12 کشور اروپایی به مناسبت شصتمین سالگرد انجام این مسابقات انتخاب شد و میهمان ناخواندهای تحت عنوان ویروس کرونا، جشن تولد 60 سالگی مسابقات را با یک سال تاخیر مواجه کرد و در نهایت ایتالیا با غلبه بر انگلیس میزبان در بازی فینال، جام را بالای سر برد.
اسکیلزی بهمعنای لغوی «ماهر»، نام یک فریاستایلیست بود که در ویدیوهای رسمی کارهای نمایشی با توپ فوتبال انجام میداد و حالا جای خود را بهزودی به آلبرت خواهد داد تا بار دیگر پس از 24 سال، نماد رسمی مسابقات شمایل حیوانی به جای انسانی داشته باشد.
